rioja's van weleer

De belangrijkste druivensoort in het Noordspaanse wijngebied Rioja is de tempranillo. Hiervan kunnen zowel rode primeurwijnen worden gemaakt als wijnen met een verbluffend lange levensduur. Dit laatste is mogelijk omdat de tempranillo weinig aanleg heeft om te oxyderen, en zijn wijnen evenmin. Mede hierdoor zijn de betere soorten rode Rioja, waarin altijd een hoog percentage tempranillo zit verwerkt, probleemloos bestand tegen een lange rijping op vat. De wetgever schrijft zelfs houtlagering voor. Een Rioja Gran Reserva moet ten minste twee jaar op fust hebben gelegen, alsmede drie jaar op fles. Er zijn echter wijnbedrijven (ofwel bodega's) die hun beste wijnen veel langer in vaten laten liggen.

proefschrift

Een daarvan is Federico Paternina. De zeldzame en zeer kostbare Conde de los Andes van dit bedrijf rust gemiddeld zes jaar in eikenhouten 'barricas' en vervolgens een à twee decennia in de fles. Tijdens de maanden die ik voor mijn boek over de Rioja in de streek heb doorgebracht, waren veel bodega's zo vriendelijk om ook oudere wijnen te laten proeven. Meestal echter betrof dat steeds een enkele fles van een enkele oogst. Tot een vergelijkende proeverij van een reeks oude jaargangen is het ter plekke nooit gekomen. Vorige week echter heeft een dergelijk evenement in Nederland plaatsgevonden. In nauwe samenwerking met importeur Paarlberg & Levie was het de onafhankelijke wijnuitgave Proefschrift gelukt om een aantal kelderschatten van Federico Paternina te bemachtigen. De jongste wijn was uit 1976, de oudste uit 1928.

de graaf van het hoogveen

Als locatie voor de keuring had men het excellente restaurant De Graaf van het Hoogveen te Noordwijk aan Zee gekozen. De aandacht die de wijn hier krijgt, blijkt niet alleen uit Nederlands mooiste wijnkaart, maar ook uit de perfecte, in eigen beheer gemaakte wijnkelder. Verdeeld over twee groepen - de eerste tot 1962, de tweede met de oudere jaargangen - werden alle wijnen blind en door elkaar geserveerd. Wat opviel was de sterke familiegelijkenis van vrijwel alle Gran Reserva's.

federico paternina

Ondanks wisselingen van eigenaars en keldermeesters heeft Federico Paternina toch een zekere constante stijl in zijn wijnen weten te behouden.

In het algemeen was sprake van een niet overdreven diepe kleur, een stevige structuur, donkeren aroma's (leer, laurier en natuurlijk eikenhout), een sappige, door zuren onderbouwde frisheid en een grote vitaliteit. Slechts één wijn vertoonde duidelijke vermoeidheidsverschijnselen, de 1934. De 1928 daarentegen was een vreugde om te proeven: een harmonische, heerlijke wijn, die zijn hoge leeftijd geenszins toonde. Tijdens de proeverij gaf het licht door de lege glazen bepaald geen bleke schaduwen op het tafellinnen te zien. Want langs de wanden van de kelken traande de natuurlijke glycerine dik naar beneden. Gezien hun mondvullende, krachtige smaak en flinke zuurgehalte heb ik de meeste Gran Reserva's ervaren als echte maaltijdwijnen.

ernest hemmingway

Een grote Bordeaux kan zo boeien door zijn complexe geur en smaak dat de wijn zelf al een optimale genieting vormt. Bij deze Rioja's kreeg ik echter voortdurend de behoefte om ze niet alleen analytisch te keuren, maar ze ook te proeven bij schotels met wild en lamsvlees ( de grote Riojaanse specialiteit). Het mannelijke karakter van de wijnen deed begrijpen waarom Ernest Hemmingway juist deze bodega 25 jaar achtereen bezocht. Men zal hem ongetwijfeld enkele van dezelfde oogstjaren hebben geoffreerd. De hoogste waardering kregen van mij de 1959, 1954, 1949 en de 1928. Al deze wijnen hadden tien jaar vatrijping gekregen. In de meeste flessen was daarom nauwelijks bezinksel aanwezig, omdat dit in de fusten achtergebleven was. De 1954 vertoonde enigszins andere kenmerken van de drie andere. Hij smaakte vleziger, voller, bijna vet en haast mild. De oorzaak bleek achteraf. In plaats van 75 à 100% tempranillo bevatte de wijn slechts 60% van deze druif en 30% garnacha (met 10% andere soorten). De garnacha is in Frankrijk bekend als de grenache en geeft brede wijnen met veel alcohol

waardige finale

De proeverij werd besloten met een tweetal witte Rioja's een 1979 en zeer opmerkelijke 1934. Deze had een gouden glans, en een zeer fraaie zoete smaak met een zelfde ingetogen weelde als Coteaux du Layon en soortgelijke wijnen uit het Loire-dal. Dit type witte wijn wordt in de Rioja niet meer geproduceerd. Zelfs in de schatkamer van Frederico Paternina is de voorraad zo beperkt dat slechts een half flesje kon worden afgestaan. Het vormde de waardige finale van een zintuiglijke reis terug in de tijd.